Хуушан "Узэглэл"-дэ ороходоо шэнэ "Узэглэл"-най юугээрээ ондоо болооб гэхэдэ, гадарhаа эхилээд харабал, гадарнай иимэ хатуу  болонхой, хуушан  үэглэл соогоо бэшэдэг, зурадаг байгаабди, харин шэнэ ном соогоо үхибүүд  тиимэ ажал хэнэгүй. Бэшэлгын хүдэлмэри ажалай дэбтэр соо хэгдэнэ. Дэбтэрэй нюур бүхэндэ үхибүүдэй юумэнүүдые  шэрдэхэ,тэдэниие бүлэг болгохо, нэгэ үгѳѳр нэрлэхэ, зураха  г.м.даабаринууд олоор дэбтэр соо оруулагданхай.

     Грамотада hургалга хоёр хубиhаа бүридэнэ: бэлэдхэлэй ба үзэглэлэй. Бэлэдхэлэй үедэ 15 хэшээл хараалагдана.  Хэшээл бүхэн  проблемнэ асуудалаар эхилнэ. Жэшээнь:  Аман ба бэшэгэй хэлэлгэ гэжэ юун бэ? Υгэ гэжэ юун бэ?  Υгэ хэды удхатайб? Υгэ юу нэрлэнэб? г.м. Бэлэдхэлэй үе сентябрь hарада үэргэгдэжэ, саашадаа үзэглэлэй үе эхилнэ. Нэгэдэхи класста  буряад хэлэ үзэхэ программын гол шухала зорилгонь хадаа хэлэлгэ хүгжѳѳлгэ  ба грамотада  hургалга болоно. Грамотада hургалга хэлэлгэ хүгжѳѳлгэ тэй нягта холбоотой, терэнэйнгээ үндэhэ hуури  дээрэ эмхидхэн ябуулагдаха ёhотой.           Энэ үедэ хэгдэхэ хүдэлмэри методическа талаhаа зүбѳѳр ябуулагдабал , hурагшадые үзэглэлдэhургалга hайнаар бэелүүлэгдэхэ болоно. Бэлэдхэлэй үедэ иимэнүүд  темэнүүдээр  хѳѳрэлдѳѳ үнгэргэхэдэ болоно «Минии гэр бүлэ»,» «Манай hургуули» «Буряад hайхан оромнай», «Манай класс», «Минии нүхэд» г.м. Мүн баhа энэ энэ темэнүүдые үзэжэ байхадаа проект  хэжэ болоно.

  Номоор түрүүшын  хэшээлhээ эхилжэ, «Хүнэй үндэhэн  газар дээгүүр, модоной үндэhэн газар доогуур» гэhэн оньhон үгын удха дээрэ ажаллажа, багша hурагшадта уг гарбал, түрэл гарбал тухай ойлгуулна. Бүлэ тухай хѳѳрэлдѳѳ булта үнгэргэхэ, гэр бүлынгѳѳ фото-зураг хэрэглэхэ. Буряад зоной түрэhэн эхэ эсэгэеэ хүндэлжэ ябадаг, тэдээндэ «та» гэжэ хандадаг, ёhо заншал тухай ойлгуулха, зурагтай танилсуулха.Эхэ эсэгынгээ уг гарбалыень мэдэжэ ябаха гурим ойлгуулха. Дэбтэр сохи угай модон дээрэ гэр бүлынгѳѳ дүрэнүүдые няажа, проект бүтээхэ.. Хэшээл бүхэнэй hүүлээр үхибүүн ѳѳрыгѳѳ сэгнэхэ.

 Номой 8-хи хуудаhанда «Υгэ гэжэ юун бэ? гэhэн темэ үгтэнэ. Υгэ гансашье үгүүлэгдэнэ бэшэ, үшѳѳ юумэ, тэмдэг,үйлэ нэрлэнэ. Υгэ абяануудhаа бүридэhэн байдаг. Υгэ бүхэн ямар бэ даа удхатай байдаг гэhэн ойлгосо абана., мүн энэ хэшээлдэ түүүшынхиеэ үгын схемэ үгтэнэ.□

 Номой удаадахи нюурта  «Υгэ хэды удхатайб? гэhэн  темэ үгтэнэ .Υгэнүүд нэгэ удхатай,, олон удхатай байдаг гэжэ ойлгосо абана. Жэшээлхэдэ : hолонго-колонок, hолонго-радуга. ногоон –трава, ногоон –цвет.Нэгэ удхатай юумые хоёр ондоогоор нэрлэнэ.:зуруул, шиира, hурагша-шаби. Нэгэ юумэн олон удхатай байжа болохо.. Жэшээнь:ород хэлэн, хүнэй хэлэн, гуталай хэлэн, хонхын хэлэн г.м.

Υгэ юу нэрлэнэб? Гэhэн темэтэй танилсахадаа, үхибүүд номой хуудаhан дээрэ үгтэhэн түрүүшын зурагуудые хаража хѳѳрэлдэхэ,үгэ үйлэ тэмдэглэнэ гэжэ багша үхибүүдтэ ойлгуулха. Нэрэ үгэнүүдэй тэмдэгтэй адли байха гү? Эдэ хоёр бүлэгүгэнүүд юугээрээ илгаатайб? Нэрэ үгэнүүд юумэ нэрлэнэ. Жэшээнь: наран,сэсэг. Нэрэ үгэнүүд иимэ схемэтэй. □ Зураг хаража,үйлэ  нэрлэhэн үгэнүүдые олоно, асуудалда харюусана.Жэшээнь: Хүбүүн харбана. Хүбүүн хатарна..Υйлэ нэрлэhэн  үгэнүүд иимэ схемэтэй. □ Удаадахи зурагуудые хаража,   даабари  дүүргэхэдээ ,үхибүүд  асуудал табина, харюусана. Жэшээнь:  Хүбүүн юу хэнэб? Хүбүүд  юу  хэнэб?  Нэрэ үгэ ба үйлэ үгэ мэдүүлэл болоно.

     Υзэглэлэй үедэ  программаар  80 хэшээл хараалагдана.Энэ үедэ буряад хэлэнэй бүхы үзэгүүдтэй танилсана,хэлэнэй абяануудые зүбѳѳр үгүүлжэ hураха, абяануудай  модель, үеын, үгын, мэдүүлэлэй схемэ табижа шадаха. Υзэглэлэй үедэ үхибүүдые  буряад хэлэнэй бүы абяан ба үзэгүүдтэй танилсуулжа,уншуулжа,бэшүүлжэ  hургаха тон шухала.

Хамта дээрээ 95 час болоно.

Методическа заабаринууд 4 бүлэгтэ хубаагдана.

    Нэгэдэхи  бүлэг соо»Υзэглэл» номой удха болон темэнүүдые үзэхэ жэшээтэ түсэблэлгэ үгтэнэ.

Хоёрдохи бүлэг соо 1-хи классай hурагшадай эсэстэ шудалаад  байхаар тухайлагдаhан условно мэдэсэ болон шадабаринууд нэрлэгдэнэ. Шэнэ ФГОС-ой эрилтээр hурагшад хайшаашье тэгшэ,юрэнхылэгдэhэн шадабаринуудтай болохо ёhотой байна.Багша бүхэн тус предмедэй аргаар тэдэ шадабаринуудые хүгжѳѳхэ болоно.

Гурбадахи бүлэг соо «Υзэглэл» номой удха  үзэхэ заабаринууд үгтэнэ.Υхибүүдые хүгжѳѳхэ шэглэлтэй хэшээлнүүдэй жэшээтэ түсэбүүд оруулагданхай. Тиин бидэ авторнууд хэшээл бүхэниие яажа үнгэргэхэб гэhэн тодорхой алхамуудые үгэнэгүйбди. Юундэб гэхэдэ, багша бүхэн  ѳѳрын байдалда, ѳѳрын ресурс хэрэглэн hурагшадай хүгжэлтэ баримталха  болоно ха юм. 

Дүрбэдэхи бүлэг соо диагностическа шэглэлтэй хүдэлмэри үгтэнэ.Багша бүхэн диагностическа ажалнуудые ѳѳрѳѳ  зохёохо болоно.

Грамотада  hургалгын үедэ үнгэргэгдэхэ хэшээлнүүд хоёр янзын байха. Нэгэдэхинь уншуулжа болон уншалгын дадалнуудые бүрилдүүлхэ хэшээл ,бэшэлгын хэшээл. Хоёрдохинь –холигдоhон түхэлтэй хэшээл.Тус түхэлэй хэшээлдэ уншалгын болон бэшэлгын ажал эмхигдэнэ. Тиихэдэ зарим хэшээлнүүд моделировани үнгэргэхэ удхатай байха. 

 Υгѳѳр хэлэгдэhэн ойлгосо схемэ,модель болгохо ,тиин hѳѳргэнь модель соо харуулаатай ойлгосо үгѳѳр хэлэхэ-оршон тойрониие шудалха шадабари hорихо даабаринууд дэбтэр соо олон байха.Υзэг бэшэжэ эхилhэнhээ хойшо ѳѳрыгѳѳ сэгнэхэ ажал эхилнэ. Багша үхибүүдтэеэ хамта  тусхай критеринүүдые зохёоно. Жэшээнь: зүб, адли, утаараа адли, үндэрѳѳрѳѳ адли г.м. Иимэ шугамууд дэбтэрэй нюур бүэндэ үгтэнхэй. Υхибүүн бүхэн ѳѳрынгѳѳ хүгжэлтэ ѳѳрѳѳ сэгнэжэ, мүн баhа нүхэдэйнгѳѳ хэhэн ажал сэгнэжэ hурахадань, диагностическа даабаринууд ехэ туhатай  байха. Багша hурагшадтай хамта яажа үхибүүдэй ѳѳрыгѳѳ сэгнэжэ байха тухайнь, ямар хэрэгсэлнүүд соо тэдэ дүнгүүдээ харуулха тухайнь хэлсэхэ болоно.

Хоёр хоёроор, бүлэгѳѳр ажаллаха даабаринууд олоор оруулагданхай.  Мүнѳѳдэрэй хэшээлдэ иимэ даабари хэгдэhэн байна.

Шэнэ стандарт хэрэглэн хүдэлжэ байhан багша бүхэн «Мүшэхэн» гэhэн hуралсалай номой удха бүрилдүүлхэ шадабаринуудта тааруулха,тэдэ шадабаринуудые баримталан түсэбѳѳ табиха болоно.Багша бүэн хэшээлдээ бэлдэхэдээ иимэ асуудалнуудые урдаа табина:hурагшадта ямар шадабари олуулха болонобиб? Тэдэ шадабаринууд hурагшадай тусхай зэбсэг (инструмент), саашанхи ажалайнь хэрэгсэл болохо гү? Тэдэ шадабаринууд ямар үйлэнүүдhээ(учебные действия) бүридэхэб?  Мүшэхэн номнай  10 hалбариhаа бүридэнэ:

Гэр бүлэ-5час

Саhата үбэл-4час

Сагаан hара-сагаалганаар-3час

Урихан хабар-4час

Эрхэ бэшэ,бэрхэ боло-4час

Аажам сэдьхэл-ажалhаа-3час

Эдир шэнжэлэгшэд-6час

Буряад орон-4час

Зунай зулгы саг-3час

Арадай аман зохёол-6час

Номой hүүлшын нюурта интегрированна шалгалтын  ажал үгтэнэ. Эдир шэнжэлэгшэд гэжэ hалбари соо 6 научна мэдэлгын текстнүүд ороhон байна.

Жэшээтэ түсэбүүд соо энэ hалбариhаа хоёр хэшээл үгтэhэн байна. Мушэхэн номоймнай ажалайн дэбтэр ондоо шэнэ болоод гараhан байна. Буряад хэлэн гэжэ нэрэтэй. Энэ дэбтэрээр буряад хэлэнэй хэшээлнүүдые үнгэргэхэ болоно.

 Иимэ байнал даа шэнэ суглуулбаримнай  илгаанууд.